Stop het piekeren!

Mindful bewust worden van automatische gedachtes

Meestal weten we pas dat we piekeren als alles om ons heel stil valt. Dit kan in bed zijn maar ook als je even zit en niets anders te doen hebt. Deze column gaat over hoe je bewust wordt van het piekeren en hoe je er vanaf komt. Aan het eind vind je een oefening om de geest te trainen uit het piekeren te blijven.

Wat is piekeren?

Piekeren is niets anders dan in problematische gedachten over de toekomst rond blijven gaan zonder dat we tot een oplossing komen. En als er al een oplossing komt dan twijfelen we weer over de oplossing.

Rumineren

Een zusje van piekeren is rumineren. Hierbij richten we ons meer op het vinden van een oplossing voor onprettige gevoelens, door er op te kauwen. Deze gedachtes lossen niets op, sterker nog, ze verergeren het alleen maar. Uiteindelijk leidt rumineren tot depressie.

Piekeren en rumineren lijken dus erg op elkaar, behalve dat piekeren vooral over zorgen voor de toekomst gaat en rumineren vooral over het verleden gaat. Piekeren hangt vooral samen met angst, rumineren met depressie.

Doemdenker patroon

Dit is actief wanneer je de toekomst somber ziet en problemen wilt vermijden. Je ziet als een berg op tegen de dingen die komen gaan en je wilt het liefst overal op voorbereid zijn. Je herkent dit bij jezelf als je denkt in termen van “onmogelijk”, “het kan niet” en ook “als het maar goed gaat”.

Slachtoffer patroon

Dit is actief wanneer er iets tegen zit en je al heel snel opgeeft. Vanbinnen ben je vervolgens bezig met “waarom gaat het nu nooit eens zoals ik het wil.” Het is een innerlijke klaagzang “wat heb ik het toch zwaar”.
Brigitte Kaandorp heeft er een mooie sketch over gemaakt.

Perfectionistisch patroon

Dit is actief als je het altijd perfect MOET doen. Je kunt jezelf niet toestaan fouten te maken. Het gevolg is dat je uitstelt en dingen vermijdt. En dit is dan vervolgens weer een bron van piekeren. Als je dan toch iets doet en je maakt een fout(je) dan is dit het onderwerp van het piekeren.

Love-junkie patroon

Als je hier in zit dan pieker je over situaties of mensen die je ondergewaardeerd gevoel geven. Je probeert iedereen te vriend te houden en kan daardoor geen keuze maken. Het lijkt alsof je steeds tussen twee vuren in staat. Je vindt ook dat je te weinig waardering krijgt voor wat je allemaal doet voor anderen.

Moralistisch patroon

In dit patroon ben je boos op de wereld en vind je mensen grof en egoïstisch. Je piekert over het onrecht dat mensen elkaar aandoen. Je snapt maar niet dat mensen zich niet aan de regels houden en daar pieker je ook over.

Automatische gedachtes

Piekeren en rumineren zijn automatische patronen, een geconditioneerde toestand van het brein. Het is vaak aangeleerd vanuit een onvermogen om dingen los te laten (meestal omdat het “niet veilig” was). Op het niveau van ons brein kenmerkt piekeren zich vaak zichtbaar doordat er iets niet goed gaat in onze informatie-verwerking. In plaats van dat de informatieverwerking plaats vindt in het voorste gedeelte van het brein, lijkt het wel of de activiteit in het achterste gedeelte blijft hangen. Veel “piekeraars” hebben dan ook nek- en/of schouderklachten en spannings-hoofdpijn.

Hoe kom je er vanaf?

Piekeren en passiviteit hangen met elkaar samen. Je blijft als het ware hangen tussen denken en voelen zonder iets te doen. Het is dus belangrijk dat je leert in actie te komen. Heel vaak helpt het alleen al door iets actiefs te gaan doen. Wandelen, fietsen, yoga of een andere sportieve activiteit helpen de energie te reguleren doordat de aandacht naar het lichaam gaat. Heel vaak helpt dit om de informatie-verwerking in het brein weer op gang te brengen. Het is niet voor niets dat je bijvoorbeeld tijdens het hardlopen plotseling een creatieve ingeving krijgt. Je kunt de energie ook weer laten stromen door expressie-vormen als schilderen, tekenen, dans, boetseren, schrijven.

Daarnaast is het belangrijk dat je actie neemt die je zou moeten nemen om iets op te lossen. Hardlopen helpt maar “de vaat gaat er niet mee in de vaatwasser”. Dit is vaak een hele uitdagende. Een moeilijk gesprek aangaan, een lastige beslissing nemen, afscheid nemen, je eigen behoeftes communiceren, een langlopend conflict aangaan… het is zo simpel gezegd maar het kan voelen als bergen verzetten. Toch kun je jezelf afvragen, wat je nu werkelijk te verliezen hebt. Zelfvertrouwen kun je kweken door kennis, zelfinzicht en ervaring. Dit kan door coaching, therapie of het volgen van een training die bij je past. Of je doet het zelf. In het vorige deel heb je kennis gemaakt met het uitdagen van je eigen gedachten door ze “onpersoonlijk” te maken. Zo zijn er meer technieken die je hierin ondersteunen. De Vrije Universiteit van Amsterdam biedt een mooi zelfhulp-programma aan, wat je gratis in eigen tempo kunt volgen. Lees verder

Het meest belangrijk is dat je leert de geest te richten. Als je de geest actief kunt richten, en daar “spierballen” in hebt ontwikkeld, ben je in staat uit het piekeren of rumineren te komen. Mindfulness geeft je deze training van de geest, en daarnaast iedere andere meditatie-vorm die gaat over het richten van de aandacht.

Gratis body scan

Een goede oefening om mee te beginnen is de body scan. Je leert hiermee terug bij je lichaam te komen en de aandacht te sturen. Zo kun je uit het piekeren blijven.

Je krijgt deze geleide bodyscan van 35 minuten gratis als je het onderstaande formulier invult.