Mindfulness als weg naar innerlijke rust, acceptatie en balans

Mindfulness vanuit het boeddhistisch perspectief

Het is ondertussen al bekend en erkend dat mindfulness innerlijke rust, acceptatie en balans oplevert. Wat is de achtergrond vanuit Boeddhistish perspectief?

Mindfulness is maar heel kort bekend in het westen. In 1979 begon Jon Kabat-Zinn met het doceren van Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) in de Stress Reduction Clinic van de universiteit van Massachusetts. Jon Kabat-Zinn werkte aanvankelijk met uitbehandelde patiënten met chronische pijn en/of stressklachten, om hen te leren omgaan met hun pijn en hun zorgen en verdriet daarover.

Mindfulness lijkt tegenwoordig het domein van psychologen en andere wetenschappers. De oorsprong van mindfulness ligt echter in het boeddhisme en het is dus al meer dan 2550 jaar oud. Het is één van de belangrijkste onderdelen van het achtvoudige pad, wat aan de basis ligt van de boeddhistische filosofie.

De Boeddha als wetenschapper

Siddhartha Gautama de Boeddha, een prins die in die tijd alles achter zich liet om een oplossing te vinden voor het lijden wat hij om zich heen zag, ontdekte door diepgaand zelf-onderzoek dat mindfulness noodzakelijk is om innerlijke vrijheid te bereiken. In de geschriften die later in omloop kwamen, zijn de instructies die hij gaf heel gedetailleerd beschreven. Eigenlijk kun je zeggen dat Boeddha een wetenschapper was die heel nauwgezet en pragmatisch het probleem van het lijden onderzocht in vier fases. Hij noemde dit de vier edele waarheden.

De vier edele waarheden in vogelvlucht

1. Lijden is inherent aan het menselijk leven – Ieder mens ervaart op één of andere manier stress, onrust, ongemak, verwarring, onbevredigde behoeftes, afkeer, etc.
2. Lijden heeft een oorzaak – Alles verandert continu, niets is blijvend. Gehecht zijn aan iets wat vroeg of laat verandert of verdwijnt, zal vroeg of laat stress veroorzaken. Al is het maar de angst om iets of iemand te verliezen. Tot op zekere hoogte kunnen we dingen controleren maar op een basaal niveau is het leven oncontroleerbaar. Ons hiertegen verzetten levert uiteindelijk stress en/of lijden op. Denk maar eens aan een geliefde die vroeg of laat uit ons leven verdwijnt. Uiteindelijk komt het erop neer dat we ons vereenzelvigen met dat waar we gehecht aan zijn. En dat is alles waar we “Ik”, “Mij” of “Mijn” aan vastplakken.
3. Er is een oplossing voor het lijden – Wanneer we de gehechtheid loslaten, het verzet opgeven en uiteindelijk ‘zien’ dat alles vergankelijk is, komen we uit het lijden.
4. Er is een pad dat leidt naar het opheffen van het lijden – Door heel consequent te onderzoeken waar we gehecht aan zijn, waar we afkeer tegen hebben en wat we onszelf toe-eigenen en hier afstand van te doen (vanbinnen), er naar te leven en mindfulness te beoefenen, bevrijden we onszelf van de stress, ongemak, verwarring, etc. Prins Siddhartha Gautama de Boeddha stippelde dit pad uit en na hem zijn een ontelbaar aantal mensen gevolg die dit pad succesvol hebben gelopen.

Boeddha hing geen religie aan, sterker nog hij was er wars van. Uitermate kritisch veegde hij met zijn wetenschappelijke aanpak de ene na de andere geloofsovertuiging van tafel. Omdat alle overtuigingen zijn gebaseerd op aannames

De Boeddha had één belangrijke boodschap

Geloof niets of niemand. Geloof zelfs je eigen gedachten niet voordat je ze zelf grondig hebt onderzocht.

Vrij vertaald komt het erop neer dat je het uiteindelijk zelf moet doen. Je bent zelf verantwoordelijk voor je eigen lijden, stress en/of ongemak. Niemand anders kan dit voor je helen of wegnemen.

Wanneer je naar binnen keert en de ware aard van de dingen gaat zien, ga je ook zien hoe je eigen denkgeest lijden, stress en ongemak veroorzaakt.

Eigenlijk is mindfulness heel eenvoudig. Het is zonder oordeel, actief aandacht hebben voor wat zich in het huidige moment aandient.

De weg van het beoefenen van mindfulness kan daarentegen heel complex zijn. Het is complex wanneer we vast blijven houden aan onze denkbeelden die we over de wereld, anderen en onszelf hebben. Het is eenvoudig wanneer we bereid zijn om dat waar we in geloven te onderzoeken en in twijfel te trekken. Het is durven loslaten waar we aan gehecht zijn en toelaten waar we afkeer tegen hebben. Wanneer we bereid zijn deze, soms oncomfortabele, stap te zetten, openen we de deur naar onze eigen bevrijding.

Het resultaat van Mindfulness

Boeddha had op een wetenschappelijke manier aangetoond dat mindfulness werkt. In onze tijd, in met onze huidige wetenschap doen we dit onderzoek nog eens over. In feite hoeft dit niet, behalve dat het ons helpt te aanvaarden dat het werkt.

In onze huidige wetenschap zijn ondertussen al heel wat resultaten van mindfulness onderzocht.

• de symptomen van stress nemen af
• je concentreert je beter
• je piekert minder (somberheid en angstgevoelens nemen af)
• je hebt meer energie (slaapproblemen en vermoeidheid nemen af)
• je geeft beter je grenzen aan (je hebt meer zelfvertrouwen)
• je gaat beter om met de gevolgen van ernstige ziektes en/ of tegenslagen
• je beleeft het hier en nu intensiever en je geniet er meer van

Als je dit voor ogen houdt, ben je dan bereidt om het aan te gaan? Ben je dan bereid om te onderzoeken waar je aan gehecht bent, en dit los te laten? Ben je bereid waar je afkeer tegen hebt, toe te laten? Ben je bereid hier energie in te steken en in volle eerlijkheid te onderzoeken of alles waar je “ik”, “mij” en “mijn” aan vast kleeft in twijfel te trekken?

Opdracht

Houd een week lang een dagboekje bij op de volgende manier:

1. Registreer dagelijks een moment waarop je stress ervaart. Dit kan ongemak zijn, wrevel, irritatie, verwarring, vluchtgedrag, extreme vermoeidheid, of iets anders wat onprettig is.
2. Schrijf kort en bondig op wat je ervaart. Misschien zijn dit gedachtes, of een lichamelijke reactie, of emoties, of een combinatie hiervan. Ga niet uitweiden over de omstandigheden. Houd het bij jezelf.
3. Lees na wat je hebt opgeschreven en onderzoek hoe je hier “ik”, “mij”, of “mijn” aan hebt verbonden. Bijvoorbeeld “mijn arm deed zeer en ik voelde me geïrriteerd”
4. Herschrijf de tekst op een onpersoonlijke manier door alle “ik”, “mij” en “mijn” eruit te halen. Dus de zin uit het voorbeeld herschrijf je dan als: “de arm deed zeer en er waren gevoelens van irritatie”
5. Stel jezelf nu de vraag: “Als er geen “ik”, “mij” of “mijn” zou zijn, hoe verandert dat de beleving van dit moment.
6. Er kunnen twee dingen gebeuren:
   1. Er ontstaat ruimte en de stress gaat eraf. Einde oefening
   2. Er ontstaat innerlijk verzet. Herhaal de oefening met het verzet wat nu ontstaat.