Met gelijkmoedigheid in het leven staan

Kun jij onverstoorbaar blijven?

Gelijkmoedigheid is een woord dat we niet vaak gebruiken in onze taal. Je kunt lang broeden op de werkelijke betekenis van gelijkmoedigheid en er zijn veel synoniemen voor. Eén van de synoniemen is ‘onverstoorbaarheid’. Dit kun je verschillend opvatten. Aan de ene kant is dit waar we allemaal naar op zoek zijn. Aan de andere kant associëren we onverstoorbaarheid vaak met vlak of gevoelloos. Soms lijkt het zo makkelijk onverstoorbaar te zijn. Ken je de uitspraken die erbij horen: ‘Ze doen maar, mij raakt het niet’, ‘Dat moet je lekker zelf weten’, ‘Dat is jouw probleem, niet de mijne’? De werkelijke betekenis is veel genuanceerder.

De nuance komt wanneer je de kwaliteiten van de vorige artikelen erbij haalt. Kun je tegelijkertijd gelijkmoedig zijn èn liefdevolle vriendelijkheid, mededogen en blijdschap tonen in alle situaties? Kun je dit tonen voor jezelf en voor anderen? Kun je iemand zien worstelen met een probleem en in verbinding blijven met diegene, zonder dat je meegesleurd wordt in de emoties? Een mooie metafoor is de moeder die haar kind vanuit liefde loslaat wanneer het volwassen en zelfstandig is geworden en het huis uit gaat. Ze laat haar kind zijn/haar eigen problemen oplossen maar is wel beschikbaar voor hulp.

Een liefdevolle rots

Gelijkmoedigheid heeft dus te maken met accepteren van het moment zelf. Dit betekent dus geen afstandelijkheid en geen zwelgen in. Het is de spreekwoordelijke rots in de branding. De rots blijft onverstoorbaar in de branding staan, hoe wild de zee ook is. Jeff Foster verwoordt op een mooie manier hoe dit werkt.

Is het mogelijk kritiek of zelfs een aanval van anderen te aan horen, en elke respons die in het moment in je verschijnt te accepteren – verankerd in het rotsvaste weten dat wie je echt bent niet verdedigd hoeft te worden? En dan, wanneer je je radicaal opent, is het mogelijk om een lichtpuntje waarheid te vinden in wat de ander zegt? Zelfs als dit in het moment leidt tot vernedering en vernietiging van het beeld van wie je denkt dat je bent? Dit betekent niet dat je passief of zwak wordt. In tegendeel, je stopt je te identificeren met ‘een slachtoffer’ of ‘de gekwetste’. Je stopt de ander te zien als ‘de vijand’. Je blijft open en groots. Dit is de oneindige vaardigheid voor het hele leven, voor alle gedachten, ervaringen en gevoelens. En hier, middenin de hevigheid van het conflict, ontdek je de plek waar het conflict in zijn geheel verdwijnt – en je ontwaakt in liefde voorbij het redeneren. Ja, iedere relatie tussen mensen is een constante uitnodiging om los te laten. Jouw moeder, jouw vader, jouw vrienden, jouw liefdesrelaties, jouw collega’s, iedereen die je ontmoet – zij zijn allemaal jouw uiteindelijke goeroes, jouw ultieme leraren. Luister naar ze. – Jeff Foster

Gelijkmoedigheid is dus inherent aan in het leven staan, in relatie zijn, in de ervaring staan, zonder je mee te laten sleuren. Gelijkmoedigheid is niet over je grenzen laten gaan. Je komt op voor je grenzen terwijl je in de relatie aanwezig blijft.

Het verschil tussen pijn en lijden

Met het ontwikkelen van gelijkmoedigheid ga je zien dat (mentale, emotionele en fysieke) pijn en lijden twee verschillende dingen zijn. Pijn is onderdeel van het leven, lijden is wat je ervan maakt. Daarom kun je gelijkmoedigheid continu beoefenen.

Er zijn vele manieren om gelijkmoedigheid te beoefenen maar in feite komen ze allemaal op hetzelfde neer. Het gaat om het ontspannen aanwezig zijn middenin de ervaring.

Het gemakkelijkst om te oefenen zijn de prettige en onprettige ervaringen. In plaats van toe te eigenen of af te stoten, blijf je ontspannen aanwezig. Je merkt dat ervaringen komen, en weer gaan. Je bent bewust van de veranderlijkheid van fenomenen en lost daarmee het lijden op.

Ervaringen die neutraal zijn, zijn veel uitdagender. Je merkt ze vaak niet op en ‘denkt’ dat jouw neutrale staat ook gelijkmoedig is. Dit is niet zo. Door het neutrale aspect, ‘zak’ je als het ware in de staat, je bent niet meer bewust aanwezig. Dit noemt het Boeddhisme onwetendheid en is de bron voor lijden. In een later artikel ga ik verder in op hoe je uit lijden en onwetendheid kunt komen.

Mediteren op gelijkmoedigheid

1. Neem je bewust voor om een bepaalde handeling heel gelijkmoedig te doen. Bijvoorbeeld de afwas, koken, fietsen, autorijden, enzovoort.
2. Wees tijdens deze handeling heel bewust aanwezig door te letten op je ademhaling.
3. Wanneer er iets gebeurt, bijvoorbeeld, je komt in contact met het te warme water, je laat je mes vallen, het begint te regenen, een auto remt voor je, enzovoort, merk je op hoe je ademhaling hierdoor automatisch verandert. (Deze stap en de volgende drie stappen doe je zoveel mogelijk tegelijkertijd. Uiteraard gaat veiligheid voor alles).
4. Als er een gedachte, een emotie of gevoel langskomt, ‘label’ je dit door het fluisterzacht te benoemen. Merk op dat je door het benoemen loskomt (de-identificeert) van de ervaring.
5. Blijf ondertussen volledig aanwezig bij de ervaring of kom erbij terug als je ‘eruit stapte’.
6. Doe wat je in het moment moet doen en blijf bij of ga terug naar je ademhaling.
7. Merk dat je ademhaling zich na een tijdje weer stabiliseert.
8. Herhaal dit dagelijks over een periode van minimaal een week. Breid hierna je aandacht uit van je ademhaling naar meer lichamelijk zintuiglijke sensaties. Bijvoorbeeld je hartslag, warmte/koude, zweten, trillen, etc.

Gelijkmoedigheid is iets waar het leven je dagelijks in uitdaagt omdat het leven continu verandert. Wanneer het moeilijk voor je is gelijkmoedig te blijven, ligt de sleutel vaak in de andere kwaliteiten: Liefdevolle vriendelijkheid, mededogen of blijdschap.

Dit was de laatste uit een serie van vijf artikelen: Basis-meditatie, Liefdevolle vriendelijkheid, Mededogen, Blijdschap en Gelijkmoedigheid.